ضرب المثل های ترکی آذربایجانی

اسنه ماغ اسنه ماغي گتيرر واي سامانليق داشينا
كؤر توددوغون بوراخماز
قوچ ايت دايي سيناچكر،خاتون قيزخالاسينا
دين سيزين كي ايمانسيزدي
اولمه اششكيم يونجابيتينجه
بوشلي بوشلونون ساغليغين ايستر
مالين بك ساخلاقونشون اوري توتما
چولمك ديغيرلاناردوواغين تاپار
اصيل ايتمزياغ ايئيمز
مال گئدربيرياناايمان گئدرمين يانا
دالدان آتان داش تؤپوغادئير
سؤزسؤزي گتيررآرشين بئزي
چك زحمت گؤرلذت
چؤخ دولانان چؤخ بولر (چؤخ دولانان تؤپوغاداش دئير)
دوه اوينويانداقارياغار
نانجيبه چالاسي يا گئتمه
اششك ساتان كؤششك آلانماز
قونشي پايي ياخچي دي بيرگون سنده بيرگون منده
قونشي قونشوياباخارجانيني اوداياخار
خؤروزيؤخويدي سحرآچيلميردي؟
جوجه ني پائيزداساناللار
ياغ يؤغوتداندي،يؤغوت ياغدان
گلين اؤينويانماز ديئراوتاق ايري دي
موساهيبين باب ائيله،گؤرن دئسين هابئيله
قارا قارقانين بالاسي اؤزونه شيرين دي
ايگنه هامي ني بئزر اؤزي لوت گئزر
كردالي كردارين ئيئر،كردارسيزلار كؤينك گيرر
حالواحالوادئمگيلن اغيزشيرين اؤلماز
چيراخ اوز دوره سينه ايشيق سالار
دلي دلي يه باخار،چوماغين ايري توتار
دلي يه يئل وئرالينه بئل وئر
سوزي آت يئره صاحابي گؤتورر
سوزي باجان دئمه باجين باجيسي وار
كار ائشيتمز اويدورار
آج تويوخ يوخيسندا داري گورر
دالدان آتيلان داش تو پوخدان دئيير
اوركن نه قدر اوزون اولسادا دوغاناقدان كئچر
ايت هورر كاروان كئچر
ال الي يووار الده اوزو
دوز يولون يئريه بيلمير شخمليقدا شلتاق آتر
قاشيني قائيران دئيردي ووردي گوزيني چيخاردي
بيچاق دسته سيني كسمز
ايلان هر يئرده ايري گئتسه اوز يوواسينا دوز گئدر
-كچل باخار گوزگيه آديني قويار اوزگيه
دووه اوينياندا قار ياغار
پيشيگين آغيزي اته چاتماز دئير منداردي
بير ساعتدي تنبكي يانير الان دئير نه توستيسيدي
باغدا اريك واريدي سلام عليك واريدي باغدان اريك كوتاردي سلام عليك كوتاردي
گلين اوينيا بيلمز دئير اتاق ايريدي
گلين اوجاقا گلر
قوناق قوناقي ايسته مز ائو ييه سي هر اكيسيني
تزه يونجا ائششگه باش آغريسي گتيرر
سره دن قالان قوتور اولار
ائل گوجي سئل گوجي
درمانچي آجينان اولير كووزه (درمانچينين سهمي ) گوتيرمير
خياطين اگر اينه سينن ساپي ائتمه سيدي گونده اون دست كت شلوار تيكردي
كچلين آديني قوياللار زلفعلي كورين آديني قوياللار نورعلي
كور توتديقيني بور آخماز
اوجوزدي اتين شورباسي اولماز
الله ايكي يومروغو بير باشا وورماز
بوننان فاتيا تومان اولماز
سو آخيب يولون تاپار
قازان هللنيب قاپاغين تاپار
قازان قازان ديير ديبين قارادي
ايگيد اوغلان داييسينا چئكر خانم قيز خالاسينا
مثلده معرفت اولماز
هم خداني ايستير هم خرماني
ايش گورديرنين دي گورنين دگير
ايري اوتيراق دوز دانيشاق
دلي قوييا بير داش آتار يوز آغيلي چيخاردا بيلمز
تولا ايتدنده موندار اولار
يئر برك اولاندا اوكوز اوكوزدن اينجي ير
ساخلا ساماني گلر زاماني
ايت ايتديگين ترك ايتسه ده سومسيكليگين ترك ائتمز
يورقانا بورين ائلنن سورين
كئچينين قوتورو بولاقين گوزينن سو ايچر
يئميشين ياخچيسينس چاققال يئير
جوجه ني پائيز آخيرنده سايياللار
چادراسيزديخدان ائوده قاليبدي
جالانان سو بير داها كوزيه قايتماز
جوجه يومرتادان چيخار قابيقيني بئگنمز
دوز يئيب دوزقابيني سيندرمازلار
صبريله قوورادان حلوا پيشر
ايله بيل آغزينا قويوت آتيبدير
ياخاما سانجاق ساچميبسان كي
كورا نه گئجه نه گوندوز
دونياني بوغدا توتسادا كهليگين روزيسي چينقيلدير
ادام اومدوغو يئردن كوسر
دردلي دئينگن اولار
باشدا آغيل اولماسا بدن عذابدا اولار
ائل اوز دلي سيني بور آخماز
چراغ ديبينه ايشيق سالماز
خالقا ايت هورسه بيزه چاققال هورر
گونشيا اومود اولان شامسيز قالار
جواهر جيندا آراسيندا اولار
بونون ايپينين اوستينه اودون يغماق اولماز
ده وه اویناسا قار یاغار
ده وه نی آپاران ائششکدیر
ده وه ده ن بیر قیل دا غنیمتدیر
ده وه نی ایتیریب کرششه یی آختاریر
ده نی ساتان ائششک آلابیلمه ز
ده وه نین آیاغی آلتیندا قاریشقا ازیلمه ز
ده وه چینه ن قوهوم اولانین دروازاسی گن گرک
ده وه نی چؤمچه ینه ن سووارمازلار
گئجه گئدر گونوز گلر
گئجه سول یاتان سحر سول دورار
گئجه نین خئیریندن گونوزون شری یاخجی دیر
گئجه سیلاحلی گونوز کولاهلی گرک
گئجه گونوزوموز بیر اولوب
کاسیب گئیسه دییه رلر هاردان تاپدین ، دولتدی گئیسه دییه رلر مبارکدیر
کاسیبین گونو ایتین گونو
کاسیب پول تاپسادا یئر تاپماز
کاسیبین دوواری آلچاق اولار
کاسیبین گؤزو توخ اولار
کاسیبین سؤزو ، یورغونون گؤزو
کاسیبی ده وه اوستونده بووه سانجار
کاسیبین بیر اوغلو اولدو اونوندا بوینو ایری اولدو
کاسیبا قول اول وارلییا اوغول اولما
کاسیب اوشاغی گؤرمه میش بالاسی اولمویاسان
ائششه ک هارا دوشک هارا = خر کجا تشک کجا
همدان اوزاخ کردیسیه یوخون = همدان دور است کرت اش نزدیک است
پیچاق اوز دسته سین کسمز = چاقو دسته خودش را نمی برد
گلین اوینیا بیلمیر دییئیر یر ئیریدی = عروس نمی تواند برقصد می گوید زمینش کج است
ائششه کی باغلاسان آت یانونا یا خویون گوتورار یا خاصیتین = اگر الاغ را با اسب در
یکجا نگهداری کنی یا خوی او را می پذیرد یا خاصیت او را
ال الی یووار ، ال ده دؤنه ر اوزو یووار
اَل اَلِه یُووییَه. اَل دُولانِیَه ایزِه یُووییَه.
دست، دست را می‌شوید، دست برمی‌گردد صورت را می‌شوید.
همدلی و کمک به دیگران و رفتار متقابل آنها در تمامی زمینه‌ها.
اؤز مالیم گؤرسه نمیر ، اؤزگه مالی آلانیب
اِئزِم که گِرنمیَه، خَلقِن که سالانِدِه.
مال خودم دیده نمی‌شود، مال مردم آویزان است.
انکار و چشم بستن بر روی عیب و ایرادهای خودمان و طرح عیوب مردم.
آج قارین ، آجی آیران
شکم گرسنه، دوغ تلخ
وعده‌های توخالی
اود دئدیم دیلیم یاندی
آتش گفتم، زبانم سوخت.
اظهار پشیمانی از طرح مطلب و یا سخنی.
ایتین ایاغیندان تیکان چیخاردیر
از پای سگ خار در می‌آورد.
سخت کوش- در مورد انجام کارهای سخت و مشاغل طاقت فرسا.
ایری اوتوراق دوز دانیشاق
کج بشین، راست صحبت کن.
اظهار صداقت و راسنگویی در هر موقعیتی.
اوزو به زکلی ، ایچی ته زکلی
صورت بزک شده، داخلش کود ،پِهِن
برای اشخاص متظاهر به دانستن و فهمیدن ، کنایه از خرابی کار
الینه ن سو داممیر
از دستش آب نمی‌چکد.
خساست بیش از حد.
اودا گلمیسن سویا ؟
به آتش آمده‌ای یا آب؟به جنگ آمدی یا صلح؟ آتش= جنگ، آب= صلح
برای کسی که بسیار عجول و بی‌صبر است.
تویوق نه قدیر کؤکله اوقدیرده بوزدومو دارالار
مرغ هر چقدر چاق شود، مقعدش تنگ می‌شود.
اشاره به اشخاص ثروتمند که صرفه جویی و خست زیاد پیشه کرده‌اند.
داغدا جئیران گؤرسه دیر
در کوه آهو نشان می‌دهد.
نشان از وعده‌های دست نیافتنی.
وارلی گئیه نده دییه رلر موبارکدیر ، یوخسول گئیه نده دییه رلر هاردان تاپدین ؟
شخص پولدار بپوشد ( می‌گویند) مبارک باشید، فقیر بپوشد ، از کجا ، آورده؟
شک به آدم فقیر
قونشو قونشودان سحر اویانماغی اؤرگه نه ر
همسایه از همسایه، صبح بیدار شدن را یاد می‌گیرد.
تاثیر اخلاق مثبت یا منفی در دیگران.
هرکیم ائششه ک اولدو سنده پالانی اول
هرکس الاغ شد، تو پالان.
از موقعیت سخت دیگران سواستفاده کردن.
آتداکی داش دوروب اوسته کی داش دورمور
سنگ زیرین ایستاده، سنگ رویی نمی‌ایستد.
منظور کسی که سختی را تحمل میکند اعتراضی ندارد، کسی که راحت‌تر است اعتراض دارد.
ائویمدن چیخیر قارنیما گئدیر
از خانه‌ام در بیاید،به شکم برود
از این جیب به ان جیب
آشاغی دا ایله شمیر ، یوخاریدا یئر یوخدو
پایین نمی‌نشیند،بالا جا پیدا نمی‌کند
عدم شناخت از جایگاه اجتماعی
آت آلمه مي٫ آخور باغلىياو
هنوز اسب نخريده٫ آخور مىسازد
آت مینه نینی تانیر
اسب سوارش را می شناسد
آته مینه نونی٬ دون گيدره نو
اسب مال كسى است كه سوارش مىشود٬ لباس مال كسى كه مىپوشد
آته لن دوشه ر
كسي كه بپرد سرانجام مي افتد
آج آرم٬ داش ده ییر
آدم گرسنه سنگ را هم می خورد
آجنه ايت غرخاوري
از گرسنگي پشم سگ مي چيند
آچلمه میش سفره بیر عيبي وار٫ آچلن سفره نو مين بير
سفره باز نشده يك عيب دارد و سفره پهن شده هزار و يكي
آرپه اکن٬ بوغدرم
کسی که جو می کارد گندم درو نمی کند
آدامين آلنينا هر نمه يازميشلار٬ ائله اودور
بر پیشانی هر کس هر چه بنویسند همانست
آغ ايتين٫ قارا گونه
روز سياه براي سگ سفيد
آغريمايان باشا٬ دسمال باغلامازلار
سري كه درد نمي كند دستمال نمي بندند
آغ توپورجك گؤره نده٫ اونا خيال ايكى قيرانليقدير
تف سفید كه ببيند فكر مىكند دو ريالي ست
آغ يارما٬ قارا گون اوچوندور
بلغور سفيد يراي روزهاي سياه مي باشد
آغاج گؤره نده٫ هيز ايت قاچار
سگ هرزه چوب كه ببيند فرار مي كند
آل آپارميش
آل او را برده است
(آل=صورت موهوم و خيالى كه به چشم انسان تنها در شب يا زن حامله ديده مىشود)
آبرى باهار گؤىاوتو دئييل كى گئنه گؤيهره
آبرو سبزه بهاري نيست كه دوباره سبز كند
آبرينى يئميش٫ حيانى سيچميش
آبرو را قورت داده و حيا را دفع كرده است
قارا باخت داغلارا چیخسا ، داغلاری دومان آلار
آدم سیه بخت اگر بخواهد به بالای کوه برود کوهها را مه فر می گیرد
قیزیم سنه دئییره م گلینیم سن ائشیت
به در میگم ، دیوار بشنوه
بؤیوک باشین ، بؤیوک بلاسی اولار
هر چی سر بزرگ ، درد سر بزرگتر
قویونو قازان گن قازار ، درین قازار ، اؤزونه قازار
چاه کن همیشه ته چاه است .
ساخلا سامانی ، گلر زامانی
هر چیز که خوار اید ، یک روز به کار آید .
همیشه شعبان ، بیر گونده رمضان
همیشه شعبان ، یک روز هم رمضان .
اغزیندان سود ایسی گلیر
دهانش بوی شیر میده
یومورتاسیندان چیخمامیشدان باش یاریر
هنوز از تخمش در نیومده ، جیک جیک می کنه
قونشوم منی یاد ائله سین ، بیر ایچی بوش گیردکانلا .
یار منو یاد کنه ، با یک هل پوک
ده وه دن ده بیر قیل غنیمتدیر .
یه مو هم از خرس غنیمته
مه چیدین قاپیسی آچیقدیر ، ایتین اوزونه نه گلیب
در دیزی بازه ، حیای گربه کجا رفته
کئچل داوا بیلسه ، اؤز باشینا یاخار
کل اگر طبیب بودی ، سر خود دوا نمودی
ضررین یارسیندان قاییتماق ، منفعتدیر
جلو ضرر را از هر کجا بگیری منفعته
نیسیه گیرمه ز کیسییه
نسیه نسیه ، آخر به دعوا نسیه .
گلین اویناماق باشارمیر ، دئییر یئر ایری دیر
رقاصه نمی تونست برقصه ، می گفت زمین کجه
قیش چیخار ، اوزو قارالیق کؤموره قالار
زمستون می گذره ، رو سیاهی به زغال می مونه
قارا گونون عمرو آز اولار
پایان شب سیه سفید است .
نفسی ایستی یئردن چیخیر
نفسش از جای گرم در میاد
عجله ایشینه شئیطان قاریشار
عجله کار شیطونه
هئچ کیم اؤز قاتیغینا تورش دئمه ز
هیچ بقالی نمیگه ماست من ترشه
پیچاق اؤز دسته سینی که سمه ز
چاقو دسته خودشو نمی بره
قورددان قورخان ، قویون ساخلاماز
کسی که از گرگ می ترسه ، گوسفند نگه نمی داره
گؤیلو بالیق اتی ایسته یه ن … قویار بوز اوستونه
کسی که خربزه می خوره ، پای لغزش هم می شینه
ال ایتدن مشهوردور
مثل گاو پیشونی سفید مشهوره
دئیه سن جانین قاشینیر
مثل اینکه تنت می خاره – دلت کتک میخواد
یا حسن کئچل ، یا کئچل حسن
چه خواجه علی ، چه علی خواجه
قارداشلار شاواشدی ، آخماخلار ایناندی
برادران جنگ کنند ، ابلهان باور کنند .
خاتین قیز خالاسینا ، قوچ ایگیت دایی سینا
تره به تخمش میره ، حسنی به باباش .
هوره ن ایت قاپماز
سگی پارس می کنه نمی گیره
ده وه یه دئدیلر بئلین ایری دیر ، دئدی هارام دوزدو ؟
به شتر گفتند گردنت کجه ، گفت کجام راسته ؟
کور الله دان نه ایسته ر ایکی گؤز ، بیری ایری بیری دوز
کور از خدا چی میخواد ، دو چشم بینا
ائششه ییم اؤلمه یونجا بیتینجه ن ، یونجام سارالما ، توربا تیکینجه ن
بزک نمیر بهار میاد ، کمپوزه با خیار میاد
ایلان سانجان آلاجا ایپدن قورخار
مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می ترسد .
قوناق قوناغی ایسته مه ز ائو ییه سی هئچ بیریسین
طاقت مهمان نداشت ، خانه به مهمان گذاشت .
ایلان یئییب اژدها اولوب
مار خورده ، افعی شده
دوستوم منی یاد ائله سین ، بیر ایچی بوش گیردکانلا
یار مرا یاد کند ولو با یک هل پوک
یاغیشدان قورتولوب دولویا دوشدوک
از چاه درآمده توی چاله افتادیم
آتی آتین یانیندا باغلاسان همرنگ اولماسادا همخوی اولار
اسب و خر را که یکجا ببندی اگر همبو نباشند همخو می شوند
به ی وئره ن آتین دیشله رینی سایمازلار
دندونهای اسب پیشکشی را نمی شمارند
یاخینا گلمه اییین گلیر ، اوزاغا گئتمه جانیم چیخیر
بی تو هرگز باتو عمرا
باخما اوزونون قاراسینا ، باخ آنلینین سیتارا سینا
فلفل نبین چه ریزهه ، بشکن ببین چه تیزه
گیر مجنونون گؤزونه باخ لیلینین اوزونه
لیلی را از چشم مجنون باید دید
گؤزل آغا چوخ گؤزلیدی ، بیرده بیر چیچه ک چیخارتدی
مبارک خوشگل بود ، آبله هم درآورد
اؤلمه ک اگر اؤلمه کدیر، بونه جان وئرمه کدیر
مرگ یک بار شیون هم یک بار
یئکه باشین یئکه بلاسی اولار
هر چه سر بزرگتر ، درد سر بیشتر
اؤلسون او پیس کی یئرینه یاخجی سی گه له جه ک
هیچ بدی نرفت که خوب جاش رو بگیره
دئییر تویوغون بیر قیچی وار
میگه مرغ یک پا داره
اؤزووه بیر اینه باتیر اؤزگویه بیر چووالدیز
هرچه که بر خود نمی پسندی ، بر دیگران نپسند
سینان قول ، بویوندان آسلانار
دست شکسته وبال گردنه
ائله یئرده یاتماز آلتینا سو چیخا
جائی نمیخوابه که آب زیرش بره
چؤمچه اشدان ایستی اولوب
کاسه داغتر از آش شده
خلیفه کیسه سیندن باغیشلیر
از کیسه خلیفه می بخشد
تولکویه دئدیلر شاهیدین کیمدی ؟ دئدی قویروغوم
به روباهه گفتند شاهدت کیست ؟ گفت دمم
کارد بزنی د گیه ام خی دش نمیا
کارد تو شکم بزنی خون نمیاد
پیچاق ویرسان قانی چیخماز
بؤرکووی قوی قاباغیوا
کلاه خود را قاضی کن
سنین کیمی دوستو اولانا دشمن لازیم دئییل
کاری که دوست از روی دوستی می کنه صد دشمن نمی کنه
کیمسه آتاسی اؤلن قدر یاسلی دئییل
هیچکس به اندازه پدر مرده ناراحت نیست
آج تویوق یاتار یوخودا داری گؤره ر
خروس گرسنه خرمن جا بخواب می بینه
لالین دیلینی آناسی بیلر
مادر لال می دونه بچه لالش چی میکه
سینان قول بویوندان آسلانار
دست شکسته وبال گردنه